Türklerin ata yurdu olarak belirtilen, Orta Asya topraklarında Türk Toplulukları’nın tarihi, arkeolojik kazılar, bulunan eşyalarla daha keskin bir ifade bulmaktadır, bu buluntuların çoğunluğu mezarlarda çıkmakta ve milattan evvel üç-dört bin senelerine kadar gitmektedir. Türkler, bu diyarlarda yaşamış, hâkimiyet kurmuştur, bu toprakların adı, Türkistan’dır. Fakat sonraları özellikle ve kasıtlı olarak buraya Orta Asya denilmiştir. Biz de zaman zaman bu ifadeyi kullanmakla birlikte, Türkistan demenin uygunluğuna inanmaktayız.
Türklerin devlet geleneği eski olmasına rağmen Türk adını ilk kullanan devlet Göktürklerdir. Geçmiş mirası ortaya çıkaracak yazılı belgelere Orhun Abideleri’nden de ulaşabilmekteyiz. Göktürkler kitabelerinde kendilerini Türk, Türük olarak ifade etmişlerdir. Buradaki yazılar üstün bir dil ve kültür birikiminin eseridir. Demek ki bu birikimin oluşması için uzun zamanlar geçmesi ve birliktelik olması gerekmektedir. Fakat zamanı aşıp gelen, milletin özelliklerini yansıtan eşya ve eserler azdır. Bunun sebebi olarak, Türklerin, hareketli, düşmanı çok hayatının ve çetin coğrafyanın tesiri olduğu düşünülebilir.
Bu topraklara komşu olan ve kendine mahsus kuvvetli bir medeniyet kuran Çin Toplulukları daha bir yerleşik, tarımla uğraşmış, onun alet ve gereklerini yapmış, daha yumuşak bir iklime ve çok kalabalık bir nüfusu bulunan sahiptir. Onları daha bir tanıtıcı ve kıymetli kılan ise yazıya verdikleri önemdir. Hemen hemen kendilerini ilgilendiren bütün bilgileri kayıt altına almışlardır. Türk Boylarına ait bilgileri de ilk önce onların yazılarından öğrenmekteyiz. Onlar Türkleri kendi söyleyişle belirtmişlerdir. Mesela Efsanevi lider Mete’yi Matun-Motun olarak yazmaktadırlar. Biz, milattan ancak, sekizinci asırdan sonra bu bilgileri kendi yazıtlarımızdan teyit edebilmekteyiz.
Tarih boyunca Türkler ’in hep büyük ülküleri olmuştur. Orta Asya coğrafyasında birçok Türk Boyu bulunmaktadır. Türk boylarının birlikteliği çok büyük bir güç meydana getirip tarihin akışını değiştirmiştir. Oğuz Kağan olarak da nitelenen Mete Han, eli ok ve yay tutan bütün Türk Boylarını birleştirdiğini belirtmektedir. Yine Göktürklerin de bir cihan devleti olması, Boylar’ın birleşmesiyle mümkün olmuştur. Zaman zaman Boylar müstakil hareket etmiş, fakat birbiriyle mücadele etmiş, kurulan devletlerde bazı boylar hâkim unsur durumuna gelmişlerdir. Göktürklerin hangi ve yoğun boya bağlı olduğu kesin olmamakla birlikte, Hunlar’a mensup olduğu, onlardan geldiği ifade edilmektedir. Göktürkler, Oğuzlar, Basmıllar ve Karluklar gibi çeşitli Türk Boy’ları ile çatışmış, vuruşmuş, ancak birlikte hareket ettiklerinde güçlü olmuşlardır. Kınık Boyu Selçukluyu inşa etmiş, sonrasında Oğuz Boyları batıya hareketle cihan devletlerini kurmuşlardır. Batıda, Memluk Devletini kuranlar ise Kıpçak Boyu’dur. Çok zamanlar, Çin Devleti, Türk Boyları’nı kışkırtarak, birbirine kırdırmış, zaman zamanda muhalif liderleri himaye etmiş, zaman gelmiş çaresiz kalmış, Türklerden korunmak için Çin Seddi’ni inşa etmiştir.
Velhasıl, eski ve devam eden Türk Boyları’nın yaşadığı Türkistan diyârı, bizim öz ve kardeş topraklarımız olmuştur.
